Tin tức
Có phải mối đã tiến hóa từ gián ?
Đã từng có một thời gian dài người ta tin rằng mối có sự liên quan đến kiến hình dạng và tập tính khá giống nhau. Tuy nhiên, trong những năm trở lại đây các nghiên cứu đã làm xuất hiện những bất ngờ lớn, cùng tìm hiểu thông qua nội dung dưới đây.
MỐI TIẾN HÓA TỪ LOÀI CÔN TRÙNG NÀO?
“Linh hồn của loài kiến trắng” của nhà tự nhiên học người Nam Phi, Eugène Marais, xuất bản lần đầu năm 1925, là một văn bản nghiên cứu côn trùng học cổ điển. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng một chi tiết sai rất nghiêm trọng trong cuốn sách của Marais là mối không hề liên quan đến kiến.
Mối có thể trông giống như kiến và chúng có thể sống giống như kiến, nhưng chúng lại cùng họ với một loài côn trùng khác gây hại cho con người: Gián.
Việc phân loại mối là một câu chuyện dài
Sự quan hệ giữa gián và mối không phải là một khám phá mới. Ngay từ năm 1934, nhà côn trùng học L.R. Cleveland đưa ra giả thuyết rằng mối có thể có chung tổ tiên với loài gián ăn gỗ (Cryptocercus).
Cleveland đã không chỉ dựa vào giả thuyết của mình là hai loài côn trùng có chung chế độ ăn thực vật. Hơn thế nữa, ông đã bị thuyết phục bởi một thực tế đó là cả gián ăn gỗ và mối đã phát triển mối quan hệ cộng sinh với một vi sinh vật sống trong đường ruột của chúng và loài vi sinh vật này chịu trách nhiệm về khả năng tiêu hóa cellulose của mối và gián ăn gỗ.
Tua nhanh gần 70 năm sau đến một kỷ nguyên mà các nhà khoa học có thể phân tích DNA. Năm 2007, Paul Eggleton và các đồng nghiệp đã đề xuất rằng, dựa trên những khám phá di truyền mới, mối không còn được phân loại thành một loại côn trùng riêng biệt (Isoptera), mà được phân vào một họ (Termitoidae) giống như gián (Blattodea).
Tám năm sau, các nhà nghiên cứu từ Đại học Quốc gia Singapore đã công bố kết quả giải trình tự bộ gen của 66 loài mối riêng biệt, tiết lộ một cách thuyết phục rằng mối và gián có tổ tiên chung.
Toàn Lục Địa, sự trôi dạt lục địa và đa dạng hóa các loài: một câu chuyện còn dài hơn
Để hiểu làm thế nào mối có thể phát triển từ gián, chúng ta phải quay ngược thời gian gần 200 triệu năm đến giữa thời kỳ kỷ Jura. Hồi đó, Trái đất bị thống trị bởi một vùng đất khổng lồ có tên là Toàn Lục Địa dần dần bị phá vỡ để tạo thành bảy lục địa ngày nay. Vì vậy, gián có thể đã phải phân nhánh và thích nghi với việc thay đổi điều kiện môi trường.
Trong suốt 120 triệu năm tiếp theo, khí hậu hành tinh trở nên lạnh hơn và khô hơn, khủng long đã bị tuyệt chủng và mối đã xuất hiện. Trên thực tế, thuộc địa mối lâu đời nhất được ghi nhận xuất phát từ thời đại này, được gọi là kỷ Phấn trắng. Năm 1986, các nhà địa chất ở Tây Texas đã phát hiện ra thuộc địa mối này. Một số nhà khoa học thậm chí tin rằng mối có thể đã di chuyển từ vùng nhiệt đới châu Phi cổ đại đến những nơi xa xôi như Texas bằng cách đi qua đại dương trên những bè gỗ mục nát. Dù thế nào đi nữa, những con mối “hiện đại” thực sự được cho là khoảng 50 triệu năm tuổi.
Gián và mối ngày nay
Nếu ngày nay, Eugène Marais còn sống, liệu anh ta có thể quan sát những đặc điểm chung nào giữa gián và mối? Mặc dù mối đã tiến hóa từ gián, không nhiều. Nhưng gián không sống thành bầy như mối và cũng không phân cấp bậc (mối chúa, mối lính, mối thợ) như mối.
Tuy nhiên, Cryptocercus (gián ăn gỗ), họ hàng gần nhất với mối, có một số đặc trưng của mối. Cả hai loài đều xuất hiện từ trứng và phát triển thành ấu trùng, nghĩa là chúng phải được nuôi dưỡng và bảo vệ bởi những con trưởng thành có khả năng tìm kiếm thức ăn. Cryptocercus và mối trưởng thành này chia sẻ thức ăn của chúng, thông qua một hoạt động được gọi là trophallaxis.
Cuối cùng, Cryptocercus và mối là những côn trùng thực sự có ích trong những môi trường phù hợp. Chúng không chỉ hỗ trợ sự hình thành đất bằng cách phá vỡ các vật liệu hữu cơ, mà chúng còn giúp nuôi các loài chim và động vật có vú – những loài lấy protein từ chúng.