10 Cách tự vệ của côn trùng trước những nguy hiểm

Đôi khi, tất cả những gì cần để ngăn cản thú ăn thịt chỉ là mùi hôi thối. Liệu bạn có muốn ăn thức ăn có mùi hôi khủng khiếp không?

Côn trùng tiết mùi hôi đặc biệt để tự vệ

Nhiều côn trùng sử dụng mùi hôi để bảo vệ chúng, và có lẽ loài côn trùng được biết đến nhiều nhất về sử dụng cách tự vệ này là loài bọ xít. Chúng có một nơi đặc biệt để lưu trữ một lượng nhỏ hydrocacbon có mùi hôi được sản xuất qua tuyến chuyên biệt. Chất khó chịu này thải ra bất cứ khi nào bọ xít cảm thấy bị đe dọa.

Một số sâu bướm nhiều màu cũng phóng ra chất hôi của chúng. Loài này tập trung độc tố ở trên cây thức ăn và lưu trữ chúng trong một túi nhỏ trước ngực. Khi bị chạm vào, nó sẽ lộn ra tuyến hình chữ Y (được gọi là mấu tuyến mùi) rồi vẫy chúng trong không khí để phóng ra chất độc có mùi hôi.

Một số côn trùng rất thông minh khi làm sao lãng động vật ăn thịt bằng cách làm rỉ ra hoặc phun ra chất kích thích. Khi đối thủ phản ứng, thường là dừng lại để tự làm sạch, thì chúng sẽ tận dụng lúc đó để trốn thoát.

Chất gây kích ứng

Côn trùng sử dụng các chất kích thích để tự vệ được gọi là chảy máu phản xạ, rỉ ra hemolymph từ khớp chân của chúng. Loài bọ cánh cứng là một ví dụ cho hành vi này. Chúng giải phóng một chất gây bọt tên là cantharidin có thể gây kích ứng da nghiêm trọng. Vì vậy cần phải xử lý loài bọ này cẩn thận (nên dùng kẹp).

Bọ cánh cứng Bombardier nổi tiếng về việc phóng ra một hỗn hợp các chất hóa học vào kẻ ăn thịt và có thể làm với lực rất mạnh. Chúng lưu trữ các thành phần cho hợp chất ăn mòn này trong các khoang bụng một cách riêng biệt. Khi bị đe dọa, nó nhanh chóng trộn chúng lại và bắn chất gây kích ứng về phía kẻ thù.

Một số loài côn trùng sử dụng bộ lông tẩm chất độc để tấn công kẻ thù.

Làm săn chắc lông (làm mày đay)

Một số ít sâu bướm sử dụng những sợi lông độc để ngăn cản những kẻ săn mồi, được gọi là làm mày đay. Những chiếc lông cứng rỗng được gắn bởi một tế bào tuyến đặc biệt được bơm thuốc độc vào đó. Tất cả những gì phải làm là chải sạch ngón tay khỏi sâu bướm, sau đó sẽ cảm thấy những chiếc lông vỡ ra và chất độc ngấm vào trong da. Sự đau đớn này có thể cảm nhận giống như những mảnh thủy tinh nhỏ cắm vào ngón tay.

Trong khi một số con sâu bướm nhìn có vẻ khá đáng sợ với chiếc gai cứng thì số khác lại có lông mềm và rậm rạp. Nguyên tắc đối với ngón tay là tránh chạm vào bất kì con sâu bướm nào có gai hoặc có lông.

Cách tấn công này có thể thực hiện từ nhiều hướng khác nhau.

Sử dụng nọc độc trong cơ thể

Nhiều con ong thường, ong bắp cày hay thậm chí loài kiến cũng sẽ đều tấn công khi bị đe dọa. Ong xã hội bảo vệ tổ của chúng rất nghiêm ngặt. Loài côn trùng này bảo vệ tổ sử dụng cơ quan đẻ trứng được sửa đổi hoặc vòi để tiêm trực tiếp nọc độc vào đối thủ. Nọc độc này có thể gây ra nhiều đau đớn cho kẻ thù và khi nhiều côn trùng tấn công vào cùng đối tượng thì có thể đe dọa đến mạng sống của họ.

Bệnh dị ứng cũng có thể gây nên cái chết cho nạn nhân. Vì vậy, mặc dù có kích thước nhỏ bé nhưng những con ong thường, ong bắp cày và kiến cũng có thể có đủ khả năng tự bảo vệ chúng khỏi các mối đe dọa.

Ong là loài côn trùng có cách tự vệ cực kì nguy hiểm đối với người và động vật.

Một số côn trùng có cách tự vệ đặc biệt, đơn giản đó là bậc thầy ngụy trang, chúng sử dụng một trò ảo thuật để làm cho động vật ăn thịt không thể nhìn thấy chúng.

Ngụy trang

Chúng sẽ không thể bị ăn nếu kẻ thù không thể nhìn thấy chúng. Đó là nguyên tắc đằng sau sự bí mật hay màu sắc bí mật, nghệ thuật pha trộn vào môi trường xung quanh. Bạn đã bao giờ từng cố gắng để tìm thấy con châu chấu có màu xanh nâu đốm trong một đồng cỏ? Chúc may mắn! Có những loài bướm có màu giống những chiếc lá, bướm đêm thì trộn lẫn vào vỏ cây và các lỗ thủng để ngụy trang bằng cách tự bọc vào miếng rêu.

Bất lợi lớn của việc ngụy trang này là côn trùng phải ở yên một chỗ. Nếu côn trùng lá di chuyển ra ngoài phạm vi rất dễ bị kẻ thù phát hiện.

Một số côn trùng đã nâng nghệ thuật ngụy trang lên cấp độ tiếp theo. Đó là ngụy trang sao cho giống những vật từ môi trường sống, chúng có thể trốn ngay trong tầm nhìn mà không sợ bị phát hiện.

Thuật ẩn mình

Côn trùng lá và côn trùng que là ví dụ rõ nhất về việc sử dụng chiến lược phòng thủ này. Chúng bắt chước hình dạng, màu sắc, thậm chí cả các tĩnh mạch trong lá cây. Côn trùng que thậm chí có thể có các bướu phản chiếu trên những cành cây nơi chúng bám, và nếu quan sát có thể thấy mục đích của chúng khi đu đưa trong gió là để ngụy trang thành cây gậy.

Và sau khi chim thả sâu bướm xuống, bạn có tin rằng con sâu đó sẽ giống phân chim không? Hình thức ngụy trang đặc biệt này được thấy ở các loài nhiều màu và cho phép chúng có thời gian ở lại trong hẻm mà không bị ăn thịt. Kẻ săn mồi liệu sẽ ăn thứ gì giống phân của chúng?

Những con côn trùng có mùi vị tệ không muốn kẻ săn mồi rỉa chúng trước khi biết rằng chúng không đáng giá, chính vì vậy chúng thông báo mùi vị không mấy ngon lành của mình tới động vật ăn thịt bằng những màu sắc tươi sáng.

Màu sắc mang tín hiệu xua đuổi

Màu sắc xua đuổi là một trong những cách tự vệ của côn trùng và các động vật khác tự bảo vệ bản thân và cảnh báo những kẻ săn mồi tránh xa để không bị ăn thịt. Thuật ngữ “aposematic” có nguồn gốc từ Hy Lạp với “apo” nghĩa là xa cách và “sema” là ký hiệu.

Các mẫu màu phổ biến thường có là màu đỏ và đen (như bọ cánh cứng và bọ cây bông tai), cam và đen (như bướm vua), vàng và đen (như ong, ong bắp cày). Côn trùng có màu sáng thường quảng bá mùi vị không ngon miệng của chúng, và đôi khi độc tính của chúng như là thức ăn cho kẻ thù.

Tất nhiên, kẻ ăn thịt phải học cách kết hợp màu sắc sáng đó với bữa ăn không ngon lành, vì vậy cũng có một số côn trùng sẽ bị hiến tế cho đến khi chim hay bò sát nhận được thông điệp. Nhưng màu sắc bí mật này thật sự tốt cho cộng đồng côn trùng.

Nếu như một con côn trùng không ăn được thì phương pháp có thể tạo lợi thế cho côn trùng.

Sự bắt chước

Màu sắc cảnh báo được sử dụng bởi côn trùng có mùi khó chịu hoạt động rất tốt, và vị ngon hoàn hảo, không có chất độc cũng đã được đưa ra ngụy trang để kẻ ăn thịt biết đường tránh. Ví dụ cổ điển nhất của sự bắt chước này là bướm phó vương – một sự thích ứng phòng thủ được Henry Bates mô tả. Tuy không độc hại một chút nào nhưng nhìn chúng rất giống bướm vua nên một số kẻ thù sẽ tránh do tưởng nhầm.

Tất cả các loài côn trùng sử dụng chiến lược này đều vì lợi ích của chúng, và nhiều trong số này là bắt chước loài ong. Những con bướm đêm xoáy cánh trông giống như những con ong lớn, và hoàn thiện việc cải trang bằng cách đi thăm hoa trong ngày. Nhiều con ruồi, bao gồm ruồi giấm và ruồi hoa nhìn giống như ong thường hay ong bắp cày khiến cho nhiều động vật ăn thịt bị nhầm.

Đối với một số loài côn trùng, cách tốt nhất để chúng có thể sống sót là từ bỏ một phần cơ thể cho kẻ ăn thịt.

Liệu rằng bạn đã từng xem bộ phim “127 giờ” – 1 câu chuyện có thật về một người đi bộ đường dài đã tự chặt tay của mình để giành lấy sự sống khi cánh tay bị ghìm chặt bởi tảng đá? Nhiều loài côn trùng cũng chọn cách này để bảo vệ mình.

Một số loài đã chuẩn bị sẵn sàng hy sinh một chân để giữ lại mạng sống. Chúng thực ra đã có các đường gãy được dựng lên trong một số khớp chân, cho phép chân có thể gẫy một cách nhanh gọn khi đang ở trong tay của kẻ săn mồi. Sự thích ứng rơi của chân, được gọi là sự tự rơi, rất phổ biến ở côn trùng chân dài như bọ gậy, ruồi hạc và thằn lằn dài. Nếu bọ gậy bị mất chân khi còn trẻ, nó có thể tái sinh thêm chi qua một vài lần thay lông.

Đôi khi, cách dễ nhất cho côn trùng để bảo vệ chúng khỏi mối đe dọa chính là dừng lại, rơi và lăn.

Giả vờ chết

Việc côn trùng giả chết được gọi là hiện tượng thanatosis, và chúng rất phổ biến ở loài động vật thân mềm. Có thể lấy ví dụ như các con sâu bướm đuôi hổ. Khi bị chạm vào, chúng sẽ nhanh chóng cuộn mình lại thành hình tròn và sẽ ở nguyên như vậy cho đến khi nào mối đe dọa không còn nữa. Con rết cũng được biết đến với việc cuộn mình và nằm nguyên chỗ để tránh mối nguy hiểm.

Nếu bạn đã từng cố gắng để cậy con bọ khỏi chiếc lá, bạn sẽ nhìn thấy sự giả chết của chúng. Bọ cánh cứng cái, bọ lá và các côn trùng khác chỉ đơn giản là nới lỏng sự kìm kẹp của chúng vào cây trồng, rơi xuống mặt đất và nằm đó giả chết cho đến khi đối tượng rời khỏi chúng. Thậm chí có hẳn một loài bọ (Crytoglossa, nếu bạn muốn biết) được biết đến là bọ giả chết.